Contents
GIÁO TRÌNH VẬN HÀNH XE NÂNG NGƯỜI
BÀI 01: GIỚI THIỆU VÀ KIẾN THỨC CƠ BẢN
I. TỔNG QUAN VỀ CÁC LOẠI XE NÂNG NGƯỜI VÀ ỨNG DỤNG CỦA CHÚNG
Xe nâng người là thiết bị quan trọng trong nhiều ngành công nghiệp, cho phép người lao động tiếp cận các vị trí làm việc trên cao một cách an toàn và hiệu quả. Dưới đây là tổng quan về các loại xe nâng người phổ biến:
- Xe nâng người dạng cắt kéo (Scissor Lift): là một loại thiết bị nâng hạ phổ biến trong nhiều ngành công nghiệp, đặc biệt là trong xây dựng, bảo trì và quản lý kho. Đặc điểm chính của xe nâng người dạng cắt kéo là cơ chế nâng dạng kéo cắt, tạo ra một nền tảng làm việc ổn định và rộng rãi.
- Đặc điểm chính của xe nâng người dạng cắt kéo
– Cơ chế nâng dạng kéo cắt:
+ Sử dụng cơ chế nâng lên bằng cách mở rộng và thu lại các thanh cắt kéo (scissor), tạo ra sự nâng hạ theo phương thẳng đứng.
+ Thiết kế này giúp cung cấp một nền tảng làm việc vững chắc và an toàn.
– Mặt sàn rộng và ổn định:
+ Có mặt sàn lớn, cho phép nhiều người làm việc cùng lúc hoặc vận chuyển các dụng cụ và vật liệu cần thiết.
+ Độ ổn định cao giúp người lao động an tâm làm việc ở độ cao.
– Độ cao làm việc đa dạng:
+ Có nhiều kích thước và mô hình khác nhau, với độ cao làm việc từ vài mét đến hơn 20 mét.
+ Cho phép tiếp cận các vị trí cao mà không cần sử dụng thang hoặc giàn giáo.
– Dễ dàng vận hành:
+ Trang bị hệ thống điều khiển đơn giản, thường có bảng điều khiển gắn trên mặt sàn và dưới chân máy.
+ Có khả năng di chuyển dễ dàng trong khu vực làm việc, kể cả trong không gian hẹp.
- Xe nâng người dạng cần (Boom Lift): là một loại thiết bị nâng hạ người lao động lên độ cao lớn để thực hiện các công việc trên cao một cách an toàn và hiệu quả. Đặc điểm nổi bật của loại xe này là cần nâng dài và linh hoạt, cho phép tiếp cận các vị trí khó khăn mà các loại xe nâng khác không thể với tới.
- Đặc điểm chính của xe nâng người dạng cần
– Cấu tạo cần nâng:
+ Cần nâng có thể kéo dài và điều chỉnh góc để tiếp cận các vị trí trên cao.
+ Cần nâng có thể xoay 360 độ, cho phép người điều khiển dễ dàng tiếp cận mọi hướng mà không cần di chuyển toàn bộ xe.
– Loại cần nâng:
+ Cần thẳng (Telescopic Boom Lift): Cần nâng có thể kéo dài theo chiều thẳng, phù hợp cho các công việc cần tiếp cận độ cao và khoảng cách xa.
+ Cần gấp khúc (Articulating Boom Lift): Cần nâng có nhiều khớp nối, cho phép gập lại và điều chỉnh linh hoạt để tiếp cận các vị trí khó khăn hoặc có chướng ngại vật.
– Tính linh hoạt và khả năng tiếp cận:
+ Khả năng tiếp cận các vị trí trên cao, vượt qua chướng ngại vật và làm việc ở các góc độ khác nhau.
+ Có thể sử dụng trong nhiều điều kiện địa hình khác nhau, kể cả trong không gian hẹp hoặc địa hình gồ ghề.
– Độ cao làm việc:
+ Đa dạng về độ cao làm việc, từ vài mét đến hơn 40 mét, tùy thuộc vào loại xe và mẫu mã cụ thể.
- Ứng dụng của xe nâng người dạng cần
– Công trình xây dựng:
+ Sử dụng để lắp đặt, sửa chữa và bảo trì các cấu trúc xây dựng ở độ cao.
+ Đặc biệt hữu ích cho việc làm việc trên mặt ngoài của các tòa nhà cao tầng, cầu đường và các công trình công cộng.
– Bảo trì và sửa chữa:
+ Phù hợp cho công việc bảo trì hệ thống điện, đèn đường, biển quảng cáo, và các công việc khác trên cao.
+ Sử dụng rộng rãi trong bảo trì nhà xưởng, nhà máy, và các cơ sở công nghiệp.
– Lắp đặt và bảo trì hệ thống chiếu sáng:
+ Sử dụng để lắp đặt và bảo trì đèn đường, đèn chiếu sáng công cộng và các hệ thống chiếu sáng khác.
– Ngành công nghiệp giải trí:
+ Sử dụng trong việc lắp đặt và bảo trì thiết bị âm thanh, ánh sáng tại các sân khấu, hội trường và sự kiện.
– Làm việc trong khu vực cây xanh:
+ Sử dụng để cắt tỉa, bảo trì cây xanh ở các khu vực công cộng, công viên và đường phố.
- Xe nâng người dạng trụ đứng (Vertical Mast Lift): là thiết bị nâng hạ người lao động lên các độ cao nhất định theo phương thẳng đứng. Loại xe này có thiết kế nhỏ gọn và linh hoạt, phù hợp với công việc trong không gian hẹp hoặc những nơi yêu cầu độ chính xác cao.
- Đặc điểm chính của xe nâng người dạng trụ đứng
– Thiết kế nhỏ gọn:
+ Có kích thước nhỏ, cho phép di chuyển dễ dàng trong không gian hẹp và qua các lối đi nhỏ.
+ Thích hợp cho công việc trong nhà và các khu vực hạn chế về không gian.
– Cơ chế nâng thẳng đứng:
+ Sử dụng cơ cấu trụ đứng để nâng người lên và hạ xuống theo phương thẳng đứng.
+ Cơ chế này giúp ổn định và an toàn khi làm việc ở độ cao.
– Dễ dàng vận hành:
+ Trang bị hệ thống điều khiển đơn giản, thường có bảng điều khiển gắn trên giỏ nâng.
+ Có khả năng di chuyển dễ dàng trong khu vực làm việc nhờ vào bánh xe xoay linh hoạt.
– Độ cao làm việc đa dạng:
+ Các mô hình khác nhau có thể cung cấp độ cao làm việc từ vài mét đến hơn 10 mét.
- Ứng dụng của xe nâng người dạng trụ đứng
– Bảo trì và sửa chữa trong nhà:
+ Sử dụng để bảo trì hệ thống điện, điều hòa không khí, và các thiết bị trên cao trong các tòa nhà, nhà kho và nhà máy.
+ Thích hợp cho công việc lắp đặt và bảo trì hệ thống chiếu sáng trong nhà.
– Quản lý kho:
+ Sử dụng để xếp dỡ hàng hóa và kiểm kê trong các nhà kho và trung tâm phân phối.
+ Giúp nâng cao hiệu quả và tiết kiệm thời gian trong quản lý kho hàng.
– Công việc trong không gian hẹp:
+ Thích hợp cho các công việc yêu cầu tiếp cận độ cao trong không gian hẹp như siêu thị, cửa hàng bán lẻ và các khu vực công cộng.
– Lắp đặt và bảo trì thiết bị:
+ Sử dụng để lắp đặt và bảo trì các thiết bị và biển quảng cáo trong nhà.
- Xe nâng người tự hành (Self-Propelled Lift): là một loại thiết bị nâng hạ người lao động lên các độ cao khác nhau để thực hiện công việc một cách an toàn và hiệu quả. Đặc điểm nổi bật của loại xe này là khả năng di chuyển tự động mà không cần đến thiết bị kéo hoặc đẩy, giúp tăng tính linh hoạt và hiệu suất trong công việc.
a. Đặc điểm chính của xe nâng người tự hành
– Khả năng di chuyển tự động:
+ Xe có thể di chuyển từ vị trí này sang vị trí khác mà không cần phải hạ xuống, giúp tiết kiệm thời gian và công sức.
+ Có hệ thống điều khiển đơn giản cho phép người vận hành dễ dàng điều khiển di chuyển của xe khi đang ở trên cao.
– Thiết kế linh hoạt:
+ Có nhiều loại và kích thước khác nhau để phù hợp với các nhu cầu công việc đa dạng.
+ Thường được trang bị bánh xe lớn và hệ thống lái linh hoạt, giúp di chuyển dễ dàng trên nhiều loại địa hình khác nhau, bao gồm cả bề mặt không bằng phẳng.
– Độ cao làm việc:
+ Xe nâng người tự hành có thể đạt đến các độ cao khác nhau, tùy thuộc vào loại và mẫu xe.
+ Độ cao làm việc phổ biến từ vài mét đến hơn 40 mét.
– An toàn:
+ Trang bị các tính năng an toàn như khóa tự động, hệ thống cảnh báo, thanh chắn bảo vệ và hệ thống hạ khẩn cấp.
Được kiểm tra và bảo trì định kỳ để đảm bảo hoạt động an toàn và hiệu quả.
- Ứng dụng của xe nâng người tự hành
– Công trình xây dựng:
+ Sử dụng để lắp đặt, sửa chữa và bảo trì các cấu trúc ở độ cao.
+ Đặc biệt hữu ích trong việc thi công các công trình lớn, nơi yêu cầu di chuyển liên tục giữa các vị trí làm việc.
– Bảo trì và sửa chữa:
+ Phục vụ công việc bảo trì hệ thống điện, điều hòa không khí, và các hệ thống cơ điện khác.
+ Thường được sử dụng trong bảo trì tòa nhà, nhà máy và các cơ sở công nghiệp.
– Lắp đặt và bảo trì hệ thống chiếu sáng:
+ Sử dụng để lắp đặt và bảo trì đèn đường, đèn trong nhà kho, và các hệ thống chiếu sáng khác.
– Ngành công nghiệp giải trí:
+ Sử dụng trong việc lắp đặt và bảo trì các thiết bị âm thanh, ánh sáng tại các sân khấu, hội trường, và sự kiện.
– Nhà kho và trung tâm phân phối:
+ Sử dụng để quản lý kho hàng, kiểm kê, và bảo trì hệ thống giá kệ.
- Các loại xe nâng người tự hành phổ biến
– Xe nâng người cần thẳng (Telescopic Boom Truck-Mounted Lift):
+ Có cần nâng thẳng, cho phép tiếp cận các vị trí cao và xa theo chiều dọc.
+ Thích hợp cho công việc cần độ cao và tầm với xa.
– Xe nâng người cần gấp khúc (Articulating Boom Truck-Mounted Lift):
+ Có cần nâng gấp khúc với các khớp nối linh hoạt, cho phép tiếp cận các vị trí khó khăn và chướng ngại vật.
+ Phù hợp cho công việc đòi hỏi sự linh hoạt trong tiếp cận.
- Ứng dụng của xe nâng người gắn trên xe tải
– Công trình xây dựng và bảo trì:
+ Sử dụng để lắp đặt, sửa chữa, và bảo trì các cấu trúc xây dựng ở độ cao như tòa nhà, cầu đường, và các công trình công cộng.
– Lắp đặt và bảo trì hệ thống chiếu sáng:
+ Thích hợp cho việc lắp đặt và bảo trì đèn đường, đèn giao thông, và hệ thống chiếu sáng công cộng khác.
– Công việc viễn thông và điện lực:
+ Dùng để lắp đặt và bảo trì các cột điện, đường dây điện, và thiết bị viễn thông trên cao.
– Công việc cứu hộ và cứu nạn:
+ Được sử dụng trong các hoạt động cứu hộ trên cao, giúp tiếp cận nhanh chóng và an toàn đến các vị trí khó khăn.
– Bảo trì cây xanh:
+ Sử dụng để cắt tỉa, bảo trì cây xanh trên đường phố, công viên, và các khu vực công cộng khác.
- Xe nâng người dạng treo (Spider Lift): còn được gọi là xe nâng nhện, là một loại thiết bị nâng hạ đặc biệt với khả năng tiếp cận linh hoạt và làm việc trong nhiều điều kiện địa hình khác nhau. Loại xe này được gọi là “nhện” do thiết kế chân đỡ giống như chân của con nhện, giúp nó ổn định và dễ dàng điều chỉnh để làm việc trên các bề mặt không bằng phẳng.
- Đặc điểm chính của xe nâng người dạng treo
– Thiết kế chân đỡ linh hoạt:
+ Chân đỡ có thể điều chỉnh để tạo độ ổn định trên các bề mặt gồ ghề hoặc không đều.
+ Thiết kế chân nhện giúp xe có thể làm việc ở các địa hình phức tạp, chẳng hạn như dốc, bậc thang, và khu vực nhiều chướng ngại vật.
– Cơ cấu cần nâng linh hoạt:
+ Cần nâng có thể kéo dài và gấp khúc, cho phép tiếp cận các vị trí khó khăn và ở độ cao lớn.
+ Cần nâng có thể xoay 360 độ, giúp tiếp cận các khu vực làm việc từ mọi hướng.
– Khả năng di chuyển dễ dàng:
+ Kích thước nhỏ gọn giúp xe dễ dàng di chuyển qua các lối đi hẹp và vào trong các không gian hạn chế.
+ Thường trang bị bánh xe hoặc xích để di chuyển dễ dàng trên nhiều loại địa hình khác nhau.
– Độ cao làm việc:
+ Các mẫu xe nâng nhện có độ cao làm việc từ vài mét đến hơn 30 mét, phù hợp với nhiều loại công việc khác nhau.
- Ứng dụng của xe nâng người dạng treo
– Công trình xây dựng:
+ Sử dụng để lắp đặt, sửa chữa và bảo trì các cấu trúc xây dựng ở độ cao, đặc biệt là ở những vị trí khó tiếp cận.
+ Thích hợp cho công việc ngoài trời và trên các công trình lớn.
– Bảo trì và sửa chữa:
+ Phù hợp cho công việc bảo trì hệ thống điện, đèn đường, và các thiết bị khác trên cao.
+ Được sử dụng rộng rãi trong bảo trì nhà máy, nhà xưởng và các cơ sở công nghiệp.
– Lắp đặt và bảo trì hệ thống chiếu sáng:
+ Sử dụng để lắp đặt và bảo trì đèn đường, đèn chiếu sáng công cộng và các hệ thống chiếu sáng khác.
– Ngành công nghiệp giải trí:
+ Sử dụng trong việc lắp đặt và bảo trì thiết bị âm thanh, ánh sáng tại các sân khấu, hội trường và sự kiện.
– Làm việc trong khu vực cây xanh:
+ Sử dụng để cắt tỉa, bảo trì cây xanh trong công viên, đường phố và các khu vực công cộng khác.
- Các loại xe nâng người dạng treo phổ biến
– Xe nâng nhện chạy điện (Electric Spider Lift):
+ Sử dụng động cơ điện, thích hợp cho công việc trong nhà và trong môi trường yêu cầu ít tiếng ồn và không có khí thải.
+ Thường có kích thước nhỏ gọn và dễ dàng di chuyển trong không gian hẹp.
– Xe nâng nhện chạy bằng diesel (Diesel Spider Lift):
+ Sử dụng động cơ diesel, phù hợp cho công việc ngoài trời và trong môi trường khắc nghiệt.
+ Thường có khả năng nâng cao hơn và chịu tải tốt hơn so với loại chạy điện.
- CÁC QUY ĐỊNH VÀ TIÊU CHUẨN AN TOÀN LIÊN QUAN ĐẾN VẬN HÀNH XE NÂNG NGƯỜI
- CÁC QUY ĐỊNH AN TOÀN
Vận hành xe nâng người đòi hỏi phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt để đảm bảo an toàn cho người lao động và môi trường làm việc. Dưới đây là một số quy định quan trọng liên quan đến việc vận hành xe nâng người:
1.1. Quy định về đào tạo và chứng chỉ
1.1.1. Chứng chỉ vận hành:
- Người vận hành xe nâng người phải được đào tạo chuyên nghiệp và có chứng chỉ vận hành hợp lệ.
- Đào tạo cả kiến thức lý thuyết và thực hành về an toàn lao động và kỹ năng vận hành xe nâng người.
1.1.2. Đào tạo an toàn:
- Định kỳ tổ chức các khóa học đào tạo và cập nhật kiến thức an toàn cho người vận hành.
- Đảm bảo người vận hành nắm vững các quy trình an toàn và cách xử lý sự cố.
1.2. Quy định về kiểm tra và bảo dưỡng
1.2.1. Kiểm tra trước khi vận hành:
- Trước mỗi ca làm việc, người vận hành phải kiểm tra kỹ lưỡng các bộ phận của xe như phanh, đèn, còi, hệ thống thủy lực và lốp xe.
- Kiểm tra các thiết bị an toàn như dây đai, thanh chắn bảo vệ và hệ thống hạ khẩn cấp.
1.2.2. Bảo dưỡng định kỳ:
- Xe nâng người phải được bảo dưỡng và kiểm tra định kỳ theo hướng dẫn của nhà sản xuất.
- Bảo dưỡng bao gồm kiểm tra toàn diện các hệ thống cơ khí, điện và thủy lực để đảm bảo xe luôn ở trạng thái hoạt động tốt.
1.3. Quy định về vận hành an toàn:
1.3.1. Sử dụng thiết bị bảo hộ cá nhân (PPE: Personal Protective Equipment):
- Người vận hành phải sử dụng thiết bị bảo hộ như mũ bảo hiểm, áo phản quang, găng tay và giày bảo hộ.
- Đảm bảo người lo động đứng trên giỏ nâng (lồng) phải được gắn chặt bằng dây an toàn.
1.3.2. Vận hành và điều khiển an toàn:
- Chỉ được vận hành xe nâng người khi đã được đào tạo và có chứng chỉ phù hợp.
- Không được nâng quá trọng tải định mức của xe.
- Luôn giữ giỏ nâng ở vị trí ổn định và không nâng giỏ lên nếu xe không ở trạng thái cân bằng.
1.3.3. Di chuyển làm việc:
- Di chuyển xe nâng người phải thực hiện cẩn thận, tránh di chuyển nhanh và đột ngột.
- Khi làm việc ở độ cao, phải đảm bảo giỏ nâng luôn ổn định và không có rung lắc.
1.4. Quy định pháp luật và tiêu chuẩn quốc gia
1.4.1. Tuân thủ tiêu chuẩn quốc gia:
- Tuân thủ các tiêu chuẩn và quy định quốc gia về an toàn lao động trong vận hành thiết bị nâng người.
- Ví dụ: Tiêu chuẩn quốc gia về an toàn trong vận hành thiết bị nâng người phải được tuân thủ nghiêm ngặt.
1.4.2. Quy định của doanh nghiệp:
- Mỗi doanh nghiệp có thể có những quy định riêng về an toàn và vận hành xe nâng người, người vận hành cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định này.
1.5. Quy định về ứng phó sự cố và tai nạn
1.5.1. Xử lý sự cố:
- Người vận hành phải được đào tạo về cách xử lý các sự cố thường gặp như hỏng phanh, tràn dầu hoặc các vấn đề thủy lực.
- Phải dừng xe ngay lập tức và báo cáo cho người có trách nhiệm khi phát hiện sự cố.
1.5.2. Báo cáo tai nạn:
- Mọi tai nạn liên quan đến xe nâng người phải được báo cáo ngay lập tức cho quản lý và bộ phận an toàn lao động.
- Phải ghi chép chi tiết về tai nạn, bao gồm nguyên nhân, diễn biến và biện pháp khắc phục.
TỔNG KẾT: Việc tuân thủ các quy định về vận hành xe nâng người là cực kỳ quan trọng để đảm bảo an toàn cho người lao động và bảo vệ tài sản cho doanh nghiệp. Người vận hành cần được đào tạo đầy đủ và luôn phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định an toàn trong suốt quá trình làm việc. Việc kiểm tra và bảo dưỡng định kỳ, cùng với các biện pháp phòng ngừa và ứng phó sự cố hiệu quả, sẽ giúp giảm thiểu rủi ro và đảm bảo môi trường làm việc an toàn.
- CÁC TIÊU CHUẨN AN TOÀN
Vận hành xe nâng người đòi hỏi phải tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn nghiêm ngặt để đảm bảo an toàn cho người lao động và môi trường làm việc. Dưới đây là một số tiêu chuẩn an toàn quốc tế và quốc gia liên quan đến vận hành xe nâng người.
2.1. Tiêu chuẩn quốc tế
2.1.1. ISO 16368:2010 – Mobile elevating work platforms (MEWPs):
- Tiêu chuẩn này quy định các yêu cầu an toàn, kiểm tra và thử nghiệm cho các thiết bị nâng người di động (MEWPs).
- Bao gồm các quy định về thiết kế, xây dựng, kiểm tra, bảo trì và vận hành an toàn của MEWPs.
2.1.2. ISO 18893:2014 – Mobile elevating work platforms – Safety principles, inspection, maintenance and operation:
- Tiêu chuẩn này cung cấp hướng dẫn về các nguyên tắc an toàn, kiểm tra, bảo trì và vận hành cho các nền tảng làm việc di động nâng người.
- Tập trung vào các biện pháp an toàn để ngăn ngừa tai nạn và thương tích khi sử dụng MEWPs.
2.1.3. ANSI/SIA A92.2:2020 – American National Standard for Vehicle-Mounted Elevating and Rotating Aerial Devices:
- Tiêu chuẩn này áp dụng cho các thiết bị nâng và xoay trên xe bao gồm các yêu cầu về thiết kế, kiểm tra, thử nghiệm và vận hành an toàn.
- Đặt ra các quy định an toàn nhằm bảo vệ người vận hành và người lao động làm việc trên cao.
2.2. Tiêu chuẩn quốc gia (Việt Nam)
2.2.1. QCVN 20: 2015/BLĐTBXH – SÀN NÂNG – XE NÂNG NGƯỜI
- Tiêu chuẩn này đưa ra các yêu cầu cho xe nâng người, bao gồm các quy định về thiết kế, xây dựng, vận hành và bảo trì.
- Tập trung vào việc đảm bảo an toàn cho người lao động khi sử dụng xe nâng người trong các hoạt động công nghiệp.
2.2.2. QCVN 25: 2015/ BLĐTBXH – XE NÂNG HÀNG
- Quy định các yêu cầu an toàn khi sử dụng xe nâng hàng.
- Đưa ra các hướng dẫn về kiểm tra, bảo trì và vận hành an toàn để ngăn ngừa tai nạn lao động.
2.3. Quy định về an toàn lao động và bảo hộ lao động
2.3.1. Quy định về sử dụng thiết bị bảo hộ cá nhân (PPE)
- Người vận hành và người lao động làm việc trên xe nâng người phải sử dụng đầy đủ thiết bị bảo hộ cá nhân như mũ bảo hiểm, dây an toàn, áo phản quang, găng tay và giày bảo hộ.
2.3.2. Quy định về kiểm tra và bảo trì định kỳ
- Xe nâng người phải được kiểm tra và bảo trì định kỳ theo lịch trình của nhà sản xuất và các tiêu chuẩn an toàn.
- Người vận hành phải thực hiện kiểm tra trước khi sử dụng để đảm bảo tất cả các bộ phận và hệ thống an toàn đang hoạt động tốt.
2.4. Quy định về vận hành an toàn
2.4.1. Vận hành trong điều kiện an toàn
- Chỉ vận hành xe nâng người khi điều kiện thời tiết và môi trường làm việc cho phép.
- Tránh vận hành trong điều kiện gió mạnh, mưa lớn và các điều kiện bất lợi khác.
2.4.2. Giới hạn tải trọng và chiều cao
- Không nâng quá tải trọng và chiều cao cho phép của xe nâng người.
- Phải tuân thủ các giới hạn an toàn do nhà sản xuất quy định.
2.4.3. Sử dụng đúng cách và đúng mục đích
- Chỉ sử dụng xe nâng người cho mục đích được thiết kế.
- Không sử dụng xe nâng người để nâng hàng hóa hoặc các vật dụng không phù hợp.
TỔNG KẾT: Tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn là yếu tố quan trọng để đảm bảo an toàn cho người vận hành và người lao động làm việc trên xe nâng người. Việc tuân thủ các quy định và tiêu chuẩn quốc tế, quốc gia, thực hiện kiểm tra và bảo trì định kỳ, đào tạo và sử dụng thiết bị bảo hộ cá nhân đầy đủ sẽ giúp giảm thiểu rủi ro và đảm bảo môi trường làm việc an toàn.
III. TRÁCH NHIỆM CỦA NGƯỜI VẬN HÀNH
Người vận hành xe nâng người có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quá trình làm việc. Dưới đây là các trách nhiệm cụ thể của người vận hành xe nâng người:
- Trách nhiệm trước khi vận hành
1.1. Kiểm tra an toàn
- Kiểm tra toàn bộ thiết bị và các bộ phận của xe nâng người trước khi bắt đầu công việc, bao gồm hệ thống phanh, đèn, còi, cần nâng và hệ thống thủy lực.
- Kiểm tra các thiết bị an toàn như dây đai, thanh chắn bảo vệ và hệ thống hạ khẩn cấp.
1.2. Kiểm tra môi trường làm việc
- Đánh giá khu vực làm việc để đảm bảo không có chướng ngại vật hoặc nguy cơ tiềm ẩn có thể gây tai nạn.
- Đảm bảo mặt bằng làm việc ổn định và không có các yêu tố nguy hiểm như lỗ hổng, vật cản hoặc điều kiện thời tiết bất lợi.
1.3. Kiểm tra thiết bị bảo hộ cá nhân (PPE)
- Đảm bảo bản thân và những người làm việc cùng sử dụng thiết bị bảo hộ cá nhân như mũ bảo hiểm, dây an toàn, áo phản quang, găng tay và giày bảo hộ.
- Trách nhiệm trong quá trình vận hành
2.1. Vận hành an toàn
- Vận hành xe nâng người theo đúng quy trình và hướng dẫn của nhà sản xuất.
- Không vượt quá tải trọng và chiều cao cho phép của xe nâng người.
- Giữ giỏ (lồng) nâng ở độ cao thấp nhất có thể khi di chuyển và luôn đảm bảo gió nâng ổn định khi làm việc trên cao.
2.2. Giao tiếp và cảnh báo
- Sử dụng còi và đèn tín hiệu để cảnh báo người xung quanh khi di chuyển hoặc nâng hạ giỏ nâng.
- Liên lạc thường xuyên với người lao động và các bên liên quan để đảm bảo an toàn và phối hợp công việc hiệu quả.
2.3. Quan sát và kiểm soát
- Luôn quan sát xung quanh và kiểm soát tình hình để phán ứng kịp thời với bất kỳ tình huống bất thường nào.
- Tránh các hành động nguy hiểm như di chuyển nhanh, đột ngột hoặc nâng hạ giỏ không ổn định.
- Trách nhiệm sau khi vận hành
3.1. Đỗ xe và tắt máy
- Đỗ xe nâng người ở vị trí quy định và đảm bảo an toàn, khóa phanh và tắt máy.
- Đảm bảo giỏ nâng được hạ xuống và các thiết bị an toàn được gắn chặt.
3.2. Báo cáo và ghi chép
- Báo cáo ngay lập tức bất kỳ sự cố hoặc hỏng hóc nào xảy ra trong quá trình vận hành cho quản lý hoặc bộ phận kỹ thuật.
- Ghi chép lại các thông tin về công việc đã thực hiện, bao gồm kiểm tra an toàn và các vấn đề gặp phải.
- Trách nhiệm về bảo trì và kiểm tra định kỳ
4.1. Thực hiện kiểm tra định kỳ
- Thực hiện kiểm tra định kỳ và bảo dưỡng xe nâng người theo lịch trình của nhà sản xuất và các tiêu chuẩn an toàn.
- Đảm bảo tất cả các bộ phận và hệ thống của xe luôn trong tình trạng hoạt động tốt.
4.2. Báo cáo hỏng hóc
- Báo cáo ngay lập tức bất kỳ hỏng hóc hoặc bất thường nào trong quá trình sử dụng.
- Phối hợp với bộ phận kỹ thuật để sửa chữa và bảo trì định kỳ.
- Trách nhiệm về tuân thủ quy định và đào tạo
5.1. Tuân thủ quy định
- Tuân thủ nghiêm ngặt các quy định an toàn lao động và các tiêu chuẩn liên quan đến vận hành xe nâng người.
- Không thực hiện các hành động vi phạm hoặc gây nguy hiểm trong quá trình vận hành.
5.2. Tham gia đào tạo
- Tham gia các khóa đào tạo định kỳ về an toàn lao động và kỹ năng vận hành xe nâng người.
- Cập nhật kiến thức và kỹ năng mới để nâng cao hiệu quả và an toàn trong công việc.
TỔNG KẾT: Người vận hành xe nâng người có trách nhiệm đảm bảo an toàn cho bản thân, đồng nghiệp và môi trường làm việc thông qua việc tuân thủ các quy định an toàn, thực hiện kiểm tra và bảo trì thiết bị, vận hành xe nâng người một cách cẩn thận và báo cáo kịp thời các sự cố. Việc tuân thủ các trách nhiệm này không chỉ giúp ngăn ngừa tai nạn mà còn nâng cao hiệu quả công việc và bảo vệ tài sản của doanh nghiệp.
BÀI 02: CẤU TẠO VÀ NGUYÊN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA XE NÂNG NGƯỜI
- CÁC BỘ PHẬN CHÍNH CỦA XE NÂNG NGƯỜI
- Xe nâng người dạng cắt kéo (Scissor Lift): là một thiết bị nâng hạ được sử dụng phổ biến trong các công việc đòi hỏi làm việc trên cao. Dưới đây là một tổng quan về cấu tạo, ưu điểm, nhược điểm và ứng dụng của xe nâng người dạng cắt kéo.
1.1. Cấu tạo và nguyên lý hoạt động
1.1.1. Cấu tạo
- Khung nâng: hình dạng giống như kéo cắt khi mở ra, gồm nhiều đoạn nối liền nhau giúp nâng hạ giỏ nâng (sàn thao tác)
- Giỏ nâng (sàn thao tác): Nơi làm việc của người lao động, có lan can bảo vệ và cửa ra vào an toàn.
- Hệ thống thủy lực: Cung cấp lực nâng thông qua các xy lạnh thủy lực.
- Bánh xe: giúp di chuyển xe đến vị trí làm việc.
- Bảng điều khiển: nằm trên giỏ nâng và thân xe, cho phép người vận hành nâng hạ và di chuyển.
- Thân máy: bình ắc quy, hệ thống thủy lực, mô tơ thủy lực chính, mô tơ thủy lực di chuyển, bánh xe, cơ cấu chống nghiêng, hệ thống điều khiển dưới đất, thang bộ, nhãn cảnh báo.
1.1.2. Nguyên lý hoạt động
- Nguồn DC cấp cho mô tơ điện dẫn điện cho bơm thủy lực chính. Bơm thủy lực cung cấp áp nhớt cao đến hộp phân phối. Hộp phân phối có nhiệm vụ điều khiển các van thủy lực đến ty nâng (nâng hạ) hay mô tơ thủy lực truyền động (di chuyển)
- Xe nâng người dạng cắt kéo hoạt động dựa trên nguyên lý của hệ thống thủy lực. Khi bơm thủy lực hoạt động, nhớt thủy lực được bơm vào các xy lanh, tạo ra lực nâng để mở khung kéo ra, giúp nâng giỏ nâng lên cao.
- Khi hạ xuống, nhớt thủy lực được xả ra khỏi các xy lanh, khung kéo theo hẹp lại, giỏ nâng hạ xuống.
1.2. Ưu điểm
1.2.1. An toàn và ổn định
- Thiết kế khung cắt kéo giúp xe nâng ổn định và chắc chắn, giảm nguy cơ lật đổ.
- Giỏ nâng có lan can bảo vệ, đảm bảo an toàn cho người làm việc trên cao.
1.2.2. Khả năng nâng tải lớn
- Xe nâng người dạng cắt kéo có khả năng nâng tải trọng lớn, phù hợp với nhiều công việc đòi hỏi mang theo dụng cụ và vật liệu.
1.2.3. Dễ dàng sử dụng
- Bảng điều khiển đơn giản, dễ vận hành, phù hợp cho nhiều loại công việc.
` 1.2.4. Tính linh hoạt
- Dễ dàng di chuyển và thiết lập, có thể sử dụng trong nhiều môi trường làm việc khác nhau, bao gồm trong nhà và ngòa trời.
1.3. Nhược điểm
1.3.1. Giới hạn chiều cao:
- Bị giới hạn chiều cao so với các loại xe nâng khác như xe nâng cần (boom lift)
1.3.2. Khả năng di chuyển:
- Không thể di chuyển linh hoạt khi đang nâng lên cao, đều này có thể hạn chế trong một số công việc đòi hỏi sự di chuyển liên tục ở độ cao lớn.
1.3.3. Kích thước lớn:
- Kích thước của xe nâng dạng cắt kéo có thể khá lớn, gây khó khăn trong việc di chuyển qua các lối đi hẹp hoặc làm việc trong không gian hạn chế.
1.4. Ứng dụng
1.4.1. Xây dựng và bảo trì công trình
- Sử dụng trong việc lắp đặt, bảo trì và sửa chữa các công trình xây dựng, điện, hệ thống HVAC (heating, ventilation and air conditioning: hệ thống sưởi ấm, thông gió và điều hòa không khí).
1.4.2. Nhà kho và nhà máy
- Phù hợp cho việc lấy hàng từ kệ cao, lắp đặt và bảo trì hệ thống chiếu sáng, thông gió.
1.4.3. Sự kiện và triển lãm
- Sử dụng trong việc lắp đặt sân khấu, âm thanh, ánh sáng cho các sự kiện, triển lãm.
1.4.4. Các công việc ngoài trời
- Phù hợp cho việc cắt tỉa cây xanh, vệ sinh và bảo trì mặt ngoài của tòa nhà.
TỔNG KẾT: Xe nâng người cắt kéo là một công cụ hữu ích và an toàn cho các công việc đòi hỏi làm việc trên cao. Với thiết kế chắc chắn và khả năng tải lớn, nó được sử dụng rộng rãi trong nhiều ngành công nghiệp và lĩnh vực khác nhau. Tuy nhiên người vận hành cần phải được đào tạo và tuân thủ các quy định an toàn để đảm bảo hiệu quả và an toàn trong quá trình làm việc.
- Xe nâng người dạng cần (Boom Lift):
– Cấu tạo: Trang bị động cơ cùng 2 cầu chủ động 4×4. Xe có cần nâng và nhiều ống thép lồng vào nhau tùy chiều cao xe. Giữa các lớp ống lồng có đệm trượt giúp định vị trượt ra vào dễ dàng
+ Chiều cao làm việc: từ 14m, 16m, 21m, 23m, 25m, 28m đến 43m
+ Các thương hiệu xe Boom Lift phổ biến: Genie, JLG, Haulotte, Skyjack, XCMG….
– Phân loại: dòng xe Boom Lift có 2 loại chính là xe nâng dạng cần trục (cần thẳng) – Telescopic Boom Lift và xe nâng dạng cần gấp khúc – Articulating Boom Lift.
– Tính năng:
+ Xe nâng người boom Lift được thiết kế cần nâng có thể điều khiển và di chuyển giỏ nâng đến khu vực mong muốn.
+ Có khả năng tiếp cận các góc chật hẹp khi cần
+ Bạn có thể sử dụng dòng xe này cho các ngành như lắp đặt công trình, khai thác bến cảng, nhà xưởng, đóng tàu, sửa máy bay, sửa chữa nhà…
– Ưu nhược điểm: Dòng xe Boom Lift có những ưu nhược điểm gì, hãy cùng chúng tối tìm hiểu trong bảng dưới đây nhé.
| ƯU ĐIỂM | NHƯỢC ĐIỂM |
| Sử dụng động cơ Diesel giúp chi phí vận hành xe được giảm bớt. | Đôi khi xảy ra trường hợp chảy dầu có thể gây ảnh hưởng đến chất lượng máy. |
| Việc nạp dầu cho xe nâng boom lift khá đơn giản và nhanh chóng. | Nếu việc thay dầu không được chú ý xe nâng có thể bị hết nhiên liệu |
| Thân xe boom lift khá nặng, đối trọng thấp giúp xe dễ dàng vươn xa. Chiều cao vươn có thể lên tới 58m và tầm với ngang lên đến 26m. | Giá thành dòng xe này khá cao vì vậy không có nhiều doanh nghiệp nhỏ có đủ kinh phí |
| Xe nâng người boom lift cần gập có thể vươn tới nhiều vị trí hẹp, có vật cản. | |
| Xe cần thẳng có độ vươn tốt, có thể vươn đến những vị trí rất cao. | |
| Có độ an toàn cao đối với người thi công | |
| Có hệ thống báo động khi có sự cố |
Các dòng xe Boom lift phổ biến hiện nay: Xe nâng người boom lift có 2 loại xe chính, đó là xe nâng dạng cần trục (cần thẳng) – Telescopic Boom Lift và xe nâng dạng cần gấp khúc – Articulating Boom Lift.
2.1. Xe nâng Boom Lift dạng cần gấp khúc/ cần gập: là dòng xe nâng người tự hành đa địa hình, có cần nâng gồm 2 hay nhiều đoạn đốt cần nối tiếp, có thể gập lại và mở ra tùy theo nhu cầu sử dụng kết hợp ống lồng (đốt cuối cùng) giúp đưa người tiếp cận với các vị trí có nhiều vật cản.
- Đặc điểm:
– Thân xe: được chia làm 2 phần: phần dưới thân xe gồm hệ thống gầm xe và 4 bánh xe, phần trên thân xe có khoang chứa động cơ, khoang thủy lực khung đối trọng. Phần trên xe có thể xoay 360 độ so với thân dưới, tạo ra sự linh hoạt trong quá trình làm việc.
– Cần nâng: Cần nâng của xe boom lift gấp khúc được tạo nên bởi sự ghép nối các ống thép qua các khớp xoay.
– Sàn nâng (lồng xe): Sàn nâng có chứa hệ thống điều khiển, công tắc bàn đạp chân để người sử dụng có thể thực hiện các thao tác điều khiển, di chuyển vị trí một cách nhanh chóng và tiện lợi.
– Các hệ thống vận hành xe: Gồm hệ thống điện, hệ thống điều khiển trên thân xe và hệ thống điều khiển trên lồng xe, hệ thống an toàn và cảnh báo, hệ thống xử lý khẩn cấp.
- Ưu điểm:
– Có thể tiếp cận được đa điểm, với xung quanh và phía trên.
– Có thể lựa chọn nguồn động cơ là gasoline, diesel, điện hoặc kết hợp.
– Phù hợp với không gian phức tạp, có nhiều vật cản và khu vực trật hẹp.
– Có thể di chuyển đa địa hình và cơ động cao.
- Nhược điểm: thường không đạt tới mức chiều cao lớn như dạng ống lồng.
- Ứng dụng: dùng để thi công các công trình xây dựng, khu vực nhà xưởng có nhiều vật cản như ống gió, đường ống, xà ngang, đằng sau máy.
2.2. Xe nâng Boom Lift dạng cần cần thẳng/ cần trục: là xe có cần nâng thẳng, gồm 2 hay nhiều ống thép lồng vào nhau, có thể nâng người đến độ cao 64m một cách an toàn.
Xe nâng boom lift dạng thẳng đứng có cấu tạo như sau:
– Thân xe: Thân xe nâng được chia làm phần trên và phần dưới thân xe. Phần thân trên của xe chính là khoang chứa động cơ, đây cũng là phần có chứa đối trọng giúp xe có thể cân bằng khi hoạt động. Phần dưới là hệ thống gầm xe gồm có 4 bánh xe cao su để di chuyển xe nâng đến các vị trí khác nhau.
– Cần nâng: Cần nâng của xe boom lift có dạng các ống thẳng lồng vào nhau, số lượng ống lồng được sử dụng càng lớn thì xe nâng càng cao.
– Sàn nâng: Sàn nâng được chế tạo bằng thép hoặc hợp kim nhôm. Lan can cao khoảng 1m, có cửa ra vào đảm bảo an toàn cho người sử dụng. Trên sàn nâng có đầy đủ bộ điều khiển, công tắc bàn đạp để người dùng điều khiển xe một cách tiện lợi.
Hệ thống trên xe nâng dạng thẳng đứng gồm có:
– Hệ thống thủy lực gồm bơm dầu, xi lanh, mô tơ, ống dầu, thùng dầu, van dầu thủy lực.
– Hệ thống điện
– Hệ thống điều khiển
– Hệ thống an toàn và cảnh báo
– Hệ thống xử lý khẩn cấp
Ưu điểm
– Xe có thể sử dụng nguồn động cơ diesel, điện, xăng hoặc kết hợp
– Tốc độ nâng cần nhanh, thu cần lớn.
– Có tầm với ngang vượt trội
– Có thể di chuyển đa địa hình, cơ động cao
Nhược điểm: Chỉ phù hợp khai thác ở những nơi có không gian thoáng, rộng, không bị hạn chế
Ứng dụng: Xe nâng boom lift dạng thẳng đứng phù hợp với công việc ngoài trời như đóng tàu, vệ sinh, xây dựng, sơn sửa, bảo dưỡng sửa chữa nhà máy, hải cảng…
Mỗi loại xe boom lift lại có một đặc điểm riêng, để phát huy tối đa công dụng, quý khách hàng hãy cân nhắc tới mục đích, môi trường sử dụng để chọn loại xe phù hợp.
- CÁCH THỨC HOẠT ĐỘNG VÀ ĐIỀU KHIỂN XE NÂNG NGƯỜI
Xe nâng người bao gồm các loại như xe nâng người cắt kéo (scissor lift), xe nâng người dạng cần (boom lift) và các loại khác, hoạt động dựa trên các hệ thống cơ khí và thủy lực để nâng hạ và di chuyển vỏ nâng. Dưới đây là chi tiết về cách thức hoạt động và điều khiển xe nâng người:
- Nguyên lý hoạt động
1.1. Hệ thống thủy lực
- Bơm thủy lực: cung cấp dầu thủy lực đến các xy lanh tạo ra lực nâng.
- Xy lanh thủy lực: chuyển đổi áp suất nhớt thành lực cơ học để nâng hoặc hạ sàn thao tác (giỏ hàng).
- Van điều khiển: điều khiển lưu lượng nhớt, kiểm soát tốc độ nâng và hạ của sàn thao tác (giỏ hàng).
1.2. Cấu trúc nâng
- Cấu trúc cắt kéo: khung kéo dạng chữ X, khi các xy lanh mở ra sẽ nâng giỏ nâng lên cao.
- Cấu trúc cần: cánh tay cần có thể kéo dài và xoay để nâng giỏ nâng lên độ cao lớn và với tầm với rộng.
- Điều khiển xe nâng người
2.1. Bảng điều khiển
- Trên giỏ nâng (sàn thao tác): thường có các nút và cần gạt để nâng/ hạ và di chuyển giỏ nâng.
- Trên thân xe: thường có các nút và cần gạt để di chuyển xe và thiết lập các chế độ hoạt động.
2.2. Các chức năng điều khiển chính
- Nâng/ hạ giỏ nâng: sử dụng cần gạt hoặc nút bấm để điều khiển xy lanh thủy lực, nâng hoặc hạ giỏ nâng theo ý muốn.
- Di chuyển giỏ nâng: điều khiển giỏ nâng di chuyển sang trái, phải hoặc xoay (đối với xe nâng cần).
- Di chuyển xe: sử dụng cần gạt hoặc nút bấm để di chuyển xe đến vị trí làm việc mong muốn. Lưu ý di chuyển chậm và cẩn thận khi giỏ nâng đang ở độ cao.
2.3. Các thiết bị an toàn
- Còi và đèn báo: sử dụng để cảnh báo người xung quanh khi di chuyển hoặc nâng hạ giỏ nâng.
- Hệ thống hạ khẩn cấp: thiết bị cho phép hạ giỏ nâng xuống một cách an toàn trong trường hợp hệ thống thủy lực gặp sự cố.
- Dây đai an toàn và lan can: bảo vệ người lao động làm việc trên giỏ nâng, ngăn ngừa nguy cơ rơi ngã.
- Quy trình vận hành
3.1. Trước khi vận hành
- Kiểm tra an toàn: kiểm tra tình trạng kỹ thuật của xe, bao gồm hệ thống thủy lực, phanh, lốp xe, đèn và còi.
- Kiểm tra môi trường làm việc: đảm bảo khu vực làm việc an toàn, không có chướng ngại vật và mặt bằng ổn định
3.2. Trong khi vận hành
- Nâng/ hạ giỏ hàng: điều chỉnh giỏ nâng lên độ cao cần thiết, luôn giữ tốc độ nâng/ hạ ổn định và an toàn.
- Di chuyển xe: di chuyển xe đến vị trí làm việc mong muốn, sử dụng còi và đèn báo để cảnh báo người xung quanh.
- Giám sát liên tục: luôn quan sát môi trường xung quanh và tình trạng của xe nâng để phản ứng kịp thời với các tình huống bất thường.
3.3. Sau khi vận hành
- Đỗ xe an toàn: đỗ xe ở vị trí quy định, hạ giỏ nâng xuống thấp nhất và tắt máy.
- Báo cáo sự cố: báo cáo ngay lập tức bất kỳ sự cố hoặc hỏng hóc nào phát sinh trong quá trình vận hành.
TỔNG KẾT: Vận hành xe nâng người yêu cầu sự hiểu biết và kỹ năng điều khiển cẩn thận để đảm bảo an toàn cho người lao động và môi trường làm việc. Người vận hành cần được đào tạo kỹ lưỡng, tuân thủ các quy định an toàn, thực hiện kiểm tra định kỳ và luôn giữ thái độ cảnh giác trong suốt quá trình làm việc. Việc sử dụng đúng cách và bảo dưỡng định kỳ xe nâng người sẽ giúp tăng hiệu quả làm việc và giảm thiểu rủi ro tai nạn.
III. KIỂM TRA TRƯỚC KHI SỬ DỤNG VÀ BẢO DƯỠNG ĐỊNH KỲ
BÀI 03: QUY TRÌNH VÀ KỸ THUẬT VẬN HÀNH AN TOÀN
- CÁCH KIỂM TRA VÀ ĐẢM BẢO AN TOÀN TRƯỚC KHI VẬN HÀNH
- KỸ THUẬT VẬN HÀNH XE NÂNG NGƯỜI TRONG CÁC ĐIỀU KIỆN KHÁC NHAU
III. PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ CÁC TÌNH HUỐNG KHẨN CẤP
BÀI 04: THỰC HÀNH VẬN HÀNH
- THỰC HÀNH VẬN HÀNH XE NÂNG NGƯỜI TRONG MÔI TRƯỜNG AN TOÀN
- THỰC HÀNH XỬ LÝ CÁC TÌNH HUỐNG CỤ THỂ
III. ĐÁNH GIÁ KỸ NĂNG THỰC HÀNH CỦA NGƯỜI HỌC
BÀI 05: TỔNG HỢP
